Vùng trời nào cũng là quê hương...

(BDO) Chỉ mới đây thôi, ngày 1/7/2025, Bạc Liêu chính thức hợp nhất với Cà Mau, mang tên gọi tỉnh Cà Mau. Tin tức ấy khiến lòng tôi bâng khuâng, như thể một phần ký ức quê hương đang bị xáo trộn. Tôi tự hỏi, liệu sự hợp nhất này có làm phai nhạt cái tên Bạc Liêu đã gắn bó với bao thế hệ, với những cánh đồng muối, vườn chim và di sản của Nhạc sĩ Cao Văn Lầu - người đặt nền móng cho nghệ thuật đờn ca tài tử và cải lương qua bài "Dạ cổ hoài lang". Nhưng rồi, khi đặt chân lên mảnh đất này, tôi nhận ra rằng, dù ranh giới hành chính có đổi thay, hồn cốt của đất và người Bạc Liêu vẫn vẹn nguyên, như tiếng đàn kìm réo rắt, như giai điệu bản "Dạ cổ hoài lang" bất tử, như vị muối mặn mà thấm sâu vào từng nhịp sống.

Tôi đứng bên bờ kênh xáng Bạc Liêu, nơi những chiếc xuồng ba lá lặng lẽ trôi, chở theo những người nông dân với nụ cười hồn hậu. Con kênh vẫn thế, vẫn lặng lẽ chảy, mang theo ký ức của vùng đất từng là trung tâm của những câu hò, điệu lý và giai thoại đặc sắc về Công tử Bạc Liêu.

Hạt muối Bạc Liêu trắng tinh, lấp lánh dưới ánh mặt trời. Ảnh: HỮU THỌ

Tôi ghé thăm cánh đồng muối ở Ðông Hải, nhìn những người nông dân miệt mài gánh muối dưới cái nắng cháy da. Hình ảnh ấy chẳng khác gì so với ký ức tuổi thơ, khi tôi còn bé theo cha ra đồng ngắm những “hạt ngọc” trắng tinh lấp lánh dưới ánh mặt trời. Một bác nông dân, với đôi tay chai sần, cười hiền khi tôi hỏi về sự hợp nhất: “Cà Mau hay Bạc Liêu thì cũng là đất miền Tây, cũng là anh em. Nhưng muối ở đây, vị mặn mà này, thì chỉ Bạc Liêu mới có!”. Lời bác như khẳng định rằng, dù tên gọi có đổi nhưng cái chất đậm đà của đất và người Bạc Liêu vẫn mãi trường tồn.

Buổi tối, tôi tìm đến một quán nhỏ ven sông, nơi nhóm người đang say sưa đờn ca tài tử. Tiếng đàn kìm, đàn tranh hoà quyện, giai điệu "Dạ cổ hoài lang" vang lên, chậm rãi, sâu lắng, như kể lại câu chuyện tình đầy xót xa của Nhạc sĩ Cao Văn Lầu. Người hát là một cô gái trẻ, cô bảo mình học bài này từ bà nội, dù Bạc Liêu giờ là một phần của tỉnh Cà Mau nhưng cô vẫn sẽ hát "Dạ cổ hoài lang" với tất cả niềm tự hào về quê hương. Tôi nhận ra rằng, chính những con người như cô gái trẻ này, như bác nông dân làm muối, đang giữ gìn hồn cốt của Bạc Liêu, để nó không bao giờ phai mờ.

Tôi đi ngang qua chùa Xiêm Cán rực rỡ với kiến trúc nghệ thuật đặc trưng của đồng bào dân tộc Khmer. Nhiều phật tử Khmer và cả người Kinh đang tụ họp, cầu nguyện tại chùa. Họ bảo rằng, những giá trị văn hoá của Bạc Liêu vẫn sống mãi, không lẫn với bất kỳ nơi đâu. Tôi cảm nhận được sự kiên định trong lời nói của họ, như cách mà dòng sông Bạc Liêu vẫn chảy không ngừng nghỉ, mang theo lịch sử và ký ức của mảnh đất này.

Công trình Cây đàn kìm nổi bật trong tổng thể Quảng trường Hùng Vương, phường Bạc Liêu, tỉnh Cà Mau. Ảnh: HỮU THỌ

Tôi cũng ghé qua ngôi nhà Công tử Bạc Liêu, nơi những câu chuyện về Trần Trinh Huy vẫn được kể lại như một huyền thoại. Người hướng dẫn viên trẻ, với giọng nói đầy tự hào, kể về những ngày ông Trần Trinh Huy đốt tiền nấu trứng, về những chuyến ngao du xa hoa, nhưng cũng nhấn mạnh rằng Công tử Bạc Liêu không chỉ là biểu tượng của sự hào hoa, mà còn là hiện thân của tinh thần phóng khoáng, nghĩa khí của người dân nơi đây.

Ðêm buông xuống, tôi đứng trên cầu Bạc Liêu, nhìn những ánh đèn lập loè phản chiếu trên mặt nước. Tôi nghĩ về sự hợp nhất, về những lo lắng ban đầu rằng Bạc Liêu sẽ mất đi cái tên, mất đi bản sắc. Nhưng rồi, qua những con người tôi gặp, qua những giai điệu, cánh đồng muối, ngôi chùa... tôi hiểu, Bạc Liêu không chỉ là cái tên trên bản đồ, mà còn là tình yêu quê hương cháy bỏng trong trái tim mỗi người dân xứ sở. Sự hợp nhất với Cà Mau không phải là sự mất đi, mà là cơ hội để Bạc Liêu lan toả bản sắc của mình, để cái tên ấy, hồn cốt ấy được biết đến rộng rãi hơn.

Tôi rời Bạc Liêu khi ánh bình minh vừa ló dạng, mang theo trong lòng cảm giác bình yên. Dù bản đồ có đổi thay, dù thời gian có trôi, Bạc Liêu vẫn sẽ mãi là vùng đất của những giá trị văn hoá bất diệt. Tiếng đàn kìm vẫn sẽ vang, giai điệu "Dạ cổ hoài lang" vẫn sẽ được cất lên, hồn cốt của đất và người Bạc Liêu sẽ mãi trường tồn, như tình yêu quê hương không bao giờ tắt trong trái tim tôi. Tôi càng thấy thấm hiểu câu nói của Tổng Bí thư Tô Lâm trong một lần phát biểu, rằng vùng trời nào cũng là quê hương, cũng là Tổ quốc...

Ðào Minh Tuấn